Czym są kompetencje XXI wieku?

Ludzie mają dwa rodzaje umiejętności fizyczne i poznawcze.  Z upływem czasu widzimy jak na przestrzeni kolejnych lat umiejętności fizyczne są automatyzowane i coraz mniej potrzebne a te poznawcze stają przed coraz to nowszymi wyzwaniami związanymi z masowym przepływem Informacji, zdalnym komunikowaniem się i rozpoznawaniem ludzkich emocji. Jakie zatem są umiejętności przyszłości? Jakie kompetencje będą pożądane w XXI wieku?

Żeby odpowiedzieć sobie na to pytanie przede wszystkim trzeba wyjść od zrozumienia definicji „kompetencja”. Pojęcie to nigdy nie było jednoznaczne. Często używane jako synonim wiedzy, umiejętności, zdolności, kwalifikacji lub know-how. Jeszcze w latach 70-tych zamiast określenia kompetencje używano słowa kwalifikacje. W latach 80-tych mówiło się o kompetencji jako o „ukrytej cesze osobowości mającą związek przyczynowo – skutkowy ze średnią lub wyższą wydajnością pełnionej funkcji”¹. W latach 90-tych przedstawiono teorię kompetencji jako „zdolności rozwiązywania problemu w danym kontekście”². I właściwie od zawsze kompetencje utożsamiano się z różnymi rodzajami inteligencji. Aktualnie najchętniej sięga się do definicji mówiącej, że „kompetencja to zdolność jednostki do zastosowania know-how w konkretnej sytuacji”³ a dokładniej współwystępowanie trzech czynników pozwalającym na bycie wydajnym:

• Umiejętności działania – wiem jak wykonać dane zadanie,
• Chęci działania – chcę wykonać dane zadanie,
• Możliwości działania – mam wszelkie potrzebne narzędzia do wykonania danego zadania.

Jakie kompetencje będą zatem coraz bardziej cenione w przyszłości? Już wiemy, że te związane z umiejętnościami poznawczymi i empatią. Wśród całej masy teorii cztery konkretne są przywoływane najczęściej:

• Kooperacja – koordynacja wszystkich działań, współpraca, pozytywna współzależność, umiejętność dostrzegania, że sukces innych jest potrzebny do osiągnięcia własnego celu, relacja win-win w której wszyscy członkowie działania mają wspólny cel. Potrzebna jest tu bardzo umiejętność mówienia i słuchania, aby nie tylko rozumieć, ale i być dobrze zrozumianym. Konieczna jest również postawa dążąca do kompromisów, sojuszy i partnerstw. Kooperacja jest zaprzeczeniem rywalizacji i stoi w opozycji do indywidualizmu. Jean Piaget zauważył, że kooperacja powinna być dobrowolnym działaniem wynikającym z wewnętrznej potrzeby i chęci współpracy, oparta na wzajemnym szacunku i lojalności.
• Kreatywność – proces mający na celu przekształcenie w sposób oryginalny tego co już jest lub też wytworzenie czegoś nowego. Ważne jest tutaj nieszablonowe myślenie i pomysłowość, które można postrzegać jako silny drive do poszukiwania nowych rozwiązań dla byłych, obecnych lub przyszłych problemów. Tworzenie nowych, dotąd niespotykanych powiązań, myślenie poza istniejącym „kodem”. Osoby kreatywne są najczęściej wrażliwe i empatyczne, bo przecież, żeby stworzyć coś co jeszcze nie istnieje potrzebna jest prawdziwa umiejętność odczuwania i rozumienia kontekstu w którym pomysł będzie wdrażany. Przykładów kreatywności w biznesie mamy całą masę, ale bardzo ciekawie podejście prezentuje  Ed Catmull, który w swojej książce Kreatywność S.A. twierdzi, że „zatrudniając nowych ludzi, warto więcej uwagi poświęć ich potencjałowi i możliwościom jego rozwoju niż aktualnemu poziomowi ich umiejętności, ponieważ to, co będą w stanie zrobić jutro, jest ważniejsze od tego, co są w stanie zrobić już dziś”.
• Krytyczne myślenie – czyli rozumowanie indukcyjne (od ogółu do konkretu) i rozumowanie dedukcyjne (od konkretu do ogółu). Proponowanie adekwatnych analiz i logiczne wnioskowanie. Rozwiązywanie problemów za pomocą dostępnej wiedzy, danych i faktów. Obserwowanie, identyfikowanie i trafne gromadzenie danych a także umiejętność podejmowania wyborów. Ciekawie do tematu podchodzi Jeremy Lamri, który uważa, że do myślenia krytycznego potrzebna jest duża odporność na stres po to, aby pod wpływem stresu myśleć racjonalnie, nie blokować się i korzystać w pełni ze wszystkich środków i wiedzy.
• Komunikacja – zgodnie z najbardziej znaną teorią jest procesem w którym mamy nadawcę, który w konkretnej intencji nadaje zakodowany przekaz i obiorcę, który ten przekaz próbuje odkodować na przekór różnych szumów, dystraktorów i zakłóceń. Nośnikiem danych mogą być słowa (komunikacja werbalna), gesty (komunikacja niewerbalna), tekst, obrazy, dźwięk, sygnały elektryczne czy fale radiowe. Skuteczna komunikacja wymaga otwartości, czyli przyjmowania nowych pomysłów i empatii, czyli umiejętności zrozumienia emocji. Ciekawą teorie prezentuje Necmieg Avkiran, który uważa, że komunikacja, to umiejętność pozytywnego reagowania na czyjeś potrzeby w niedyskryminujący sposób. Jest to pozytywna intencja, która nie zakłada przekazu negatywnego.

1. Richard Eleftherios Boyatzis
2. Serge Michel i Michel Ledru
3. Guy Le Boterf